Ruimte ontwerpen in China—— ELF MILJOEN MENSEN NAAR DE STAD VERHUIZEN

2013-10-14 Author：Kenny Vandepoel, Turenscape

ZOWAT DE HELE BELGISCHE BEVOLKING VAN HET PLATTELAND NAAR EEN MEGASTAD VERPLAATSEN.EEN HALLUCINANT IGEE? BEDENK DAARBIJ DAT DIT NIET EENMALIG GEBEURT ,MAAR EEN JAARLIJKS WEERKEREND FENOMEEN WORDT,DAT ZICH NAAR ALLE WAARSHIJNLIJKHEID DE VOLGENDE 20 JAAR ZAL MANIFESTEREN.CHINA ZIET VERSTEDELIJKING NIET ALS EEN SPONTAAN PROCES ,MAAR ALS EEN GEREGISSEERD PLAN.DOEL:CHINA TRANSFORMEREN IN EEN STEDELIJKE GEGLOBALISEERDE SAMENLEVING. WAT IN EUROPA MEER DAN HONDERD JAAR IN BESLAG NAM, WIL CHINA IN 30 JAAR VOLBRENGEN.

Ruimtelijke uitdagingen

Dat er snel en op een ongeziene schaal gebouwd wordt in China, weten we ondertussen allemaal, toch drong het pas helemaal tot me door toen ik bij Turenscape aan de slag ging. Een dag na een vrijblijvende bijeenkomst in hun kantoren in Beijing, stond ik samen met een nieuw team ontwerpers op een werf nabij de stad Leshan in de provincie Sichuan, 2000km verderop. Er was gestart met de bouw van een monster van een weg, in dit gebied zou snel een zogenaamde New Town, dam en binnenhaven op de Yangtze verrijzen. Hier werd het me duidelijk hoe groots de plannen waren, hoe uitgestrekt de bouwwerven en hoe snel er uitgevoerd moet worden. De vijfbaansweg was al ver gevorderd, maar een doordachte visie voor de nieuwe stad was er nog niet. Onmiddellijk spookten er doembeelden door het hoofd: hoe nefast kan dit voor het milieu, de locale cultuurhistorie en de sociale samenhang uitdraaien? Gelukkig borrelde er snel ook mooie beelden op: ontwerpen op de schone lei van een rijk landschap, zonder al te veel gedane kwaad, kan ook enorme opportuniteiten bieden. De uitdagingen voor ruimtelijk ontwerpers in China zijn rechtevenredig met de de cijfers, schaal en snelheid van de urbanisatie: gigantisch!

Planning en de kunst van het overleven

Onafhankelijk van waar de urbanisatie plaatsvindt, lijken de basisplannen steeds op elkaar: een getransformeerd grid van enorme wegen. Alles wordt voor “Keizer” auto voorbereid. De transformaties bestaan uit het omzeilen van de grootste natuurlijke obstakels zoals te hoge bergen of te brede rivieren. Voor de rest wijkt alles, heuvels worden afgegraven, beken omgeleid, dorpen afgebroken: tabula rasa! Als landschapsarchitect-planner pijnlijk te zien hoe al je houvast uitgevaagd wordt. De wegen zijn de lijntjes waarbinnen de bestemmingen ingekleurd worden, ze vormen blokken met een afmeting ergens tussen 300 en 500 meter. Het lijkt me soms dat de rekenmachine het belangrijkste gereedschap is bij de opmaak van deze plannen, de economische motieven staan duidelijk mijlenver voorop. Dit is toch anders dan in het Westen, waar, zeker na WOII, een sociaal rechtvaardig handelen altijd een centrale rol speelde. Hierna mogen de ontwerpers aan de slag. Architecten mogen de gebouwen ontwerpen, buiten de iconen worden die dan vaak eindeloos gekopieerd. Landschapsarchitecten mogen het openbaar domein plavijen en opsmukken met kleurrijke exoten en keurige topiari. De centrale overheid wil de nieuwe stedelijkheid behoeden voor ''achterlijke'' cultuur en ze ''schoon'' en ''modern'' maken. Een nobel idee, maar tegelijk ook een perfect recept voor het maken van de generieke en onresistente stad die er net als zijn broertje of zusje in een andere klimaatzone of cultuur, nagenoeg hetzelfde uitziet en even weinig weerstand biedt tegen de toenemende vervuiling, het wassende water, de bodemerosie enz.

Deze analyse maakte Konjian Yu eind jaren 90 ook al, toen hij na het beeindigen van een doctoraat aan GDS Harvard en werkervaring in de VS tijdens een reis door eigen land zag hoe verwoestend de “vooruitgang” te werk ging en besloot een nieuw landschapsontwerp bureau op te richten. Het was de hoogste tijd om de verloren gegane band tussen mens en aarde weer te herstellen. Deze basisdoelstelling wordt al in de naam van het bureau duidelijk gemaakt. ''Turen'' bestaat uit twee Chinese tekens waarin ''Tu'' (土) aarde en ''Ren'' (人) mens betekent. Het biocentrisch perspectief dat eeuwenlang in de Chinese maatschappij verweven zat, lijkt plots ver zoek. De natuur wordt aan banden gelegd, en de rijkdom aan locale landschapstalen wordt door één standaardtype vervangen. De traditionele planningstools waarbij weginfrastructuur aangelegd wordt en bestemmingen worden gecontroleerd blijken te falen. Een nieuwe vorm van planning is nodig, één waarbij het landschap als basis gehanteerd wordt en de landschapsarchitect een veel prominentere rol gaat spelen. Het is niet enkel nodig om een welvarende urbane samenleving uit te bouwen, het is een kwestie van overleven. Turenscape legt voor alle plannings- en inrichtingsprojecten eerst een ecologische infrastructuur vast. Verschillende natuurlijke diensten alsook cultuurhistorie worden hierin veilig gesteld. Deze benadering kan gezien worden als “negatieve”planning. Een methode om de nieuwe megasteden resistent te maken, de natuurlijke processen niet uit te sluiten, maar te omarmen als een broodnodige partner.

Nieuwe schoonheid en de `Big Foot Revolution`

Bij het ontwerpen van ruimte draait het natuurlijk niet enkel om planning! Het bepaalt ook hoe onze omgeving eruit ziet en meer nog: hoe ze in haar geheel ervaren wordt. Als het louter opsmukken van de stad door middel van een kosmetische actie geen enkele bijdrage levert tot de realisatie van de visie van de resistente stad is het ook tijd om te herdifiniëren wat we aangenaam en mooi vinden. Om dit in een Chinese context te plaatsen refereert Prof. Konjian Yu hiervoor naar een oude Chinese traditie, waarbij de voeten van jonge meisjes ingebonden werden om zo later kans te maken door een rijke familie uitgekozen te worden. Een verminking dus om zich te onderscheiden van de rest, van het gewone, een verminking die tot voor kort nog aanzien werd als een teken van schoonheid. Dit wordt als metafoor gebruikt om de huidige inrichting van de publieke ruimte in China te duiden. Echter is het een fout die reeds eerder in Europa en de Verenigde staten gemaakt werd. Een verminking van de natuur om zich te onderscheiden van het platteland, maar tegelijk onproductief, moeilijk en duur om te onderhouden. Tijd dus voor een revolutie, eentje van ''grote voeten''! Het brengt een nieuwe methodiek met zich mee die duidelijk afleesbaar is in de gerealiseerde projecten van Turenscape. Het ordinaire wordt geëerd, inheemse beplanting verwelkomd, vloedwater tot vriend gemaakt, agrarische productie gepromoot, de natuur vertroeteld, mensen met open armen ontvangen en bij elkaar gebracht.

West en Oost

Hoewel China een zeer lange en verfijnde tuinontwerpcultuur heeft, is hedendaagse landschapsarchitectuur er een zeer jonge discipline. Maar eentje die zich razendsnel ontwikkelt en open staat voor invloeden van buitenaf. In een klimaat van enorme urbanisatie betekent dit ook dat er plaats is voor experiment. Spijtig genoeg wordt er naar hartelust gekopieerd van het "Westen", klassieke Europese stijlen worden overgenomen als esthetisch model voor de nieuwe stedelijkheid. Maar misschien erger nog is het feit dat een hoop ruimtelijke ontwikkelingen die ondertussen in het Westen als miskleunen beschouwd worden hier opnieuw gebeuren en vaak nog op een veel grotere schaal. Er wordt gekeken, maar niet geëvalueerd! Hier kan de westerse ontwerper een belangrijke rol opnemen. Zij of hij heeft meestal een zeer kritische blik, omdat herstructurings-, herinrichtings en herontwikkelingsprojecten het overgrote deel van hun werk uitmaakt. Andere dingen zijn dan weer typisch Chinees, het omgaan met klanten en overheden en de stappen en snelheid van het ontwerpproces bijvoorbeeld. Ook de ontwerpgewoontes en de ontwerpdynamiek zijn anders, maar als het basisdoel en de filosofie gelijklopend zijn hoeft dit geen probleem te zijn, integendeel, het maakt het enkel boeiender. Een goeie mix kan zoals in vele gevallen een groot voordeel hebben.

Contactgegevens:

Auteur:

Turenscape

Kenny Vandepoel

Room401, Innovation Center, Peking University Science Park, 127-1 Zhongguancun North Street, Haidian District, Beijing 100080, China

Tel: +86 18211148829

kennyvandepoel@yahoo.com

www.turenscape.com

Theorie:

Konjian Yu

Doctor of Design, Harvard GSD

Professor and Dean, College of Architecture and Landscape Architecture, Peking University